Hội chứng ruột kích thích ở trẻ em – hiểu đúng, điều trị đúng

Hội chứng ruột kích thích là một bệnh lý rối loạn chức năng ruột già phổ biến ở 30% dân số thế giới. Bệnh không chỉ có ở người lớn mà trẻ em và thanh thiếu niên cũng có thể mắc phải. Trong bài viết này, mời bạn tìm hiểu mọi điều cần biết về hội chứng ruột kích thích ở đối tượng trẻ em.

Thông tin chung

Hội chứng ruột kích thích (IBS) ở trẻ em là một tập hợp các triệu chứng rối loạn đường tiêu hóa nhưng khi khám bệnh không hề có dấu hiệu tổn thương đường ruột.

Tỷ lệ mắc hội chứng ruột kích thích ở dân số trưởng thành là 15-25%, và người ta tin rằng trong hầu hết các trường hợp, sự hình thành IBS xảy ra từ khi còn nhỏ. Chính điều này cho thấy hội chứng ruột kích thích ở trẻ em là vấn đề rất đáng được quan tâm.

Một đứa trẻ bị IBS thường không cảm thấy khỏe. Và các triệu chứng thể chất của IBS có thể dẫn đến căng thẳng và các vấn đề về cảm xúc. Ví dụ, trẻ bị tiêu chảy có thể không đi vệ sinh kịp thời. Điều này có thể khiến bécảm thấy xấu hổ. Sau đó, trẻ có thể tránh đến trường hoặc chơi với bạn bè. Điều này có thể gây ra trầm cảm và lo lắng.

Hầu hết trẻ em bị IBS tiếp tục tăng trưởng và phát triển bình thường. Nhưng một số trẻ có thể ăn ít hơn để tránh các cơn đau có thể xảy ra khi tiêu hóa. Điều này có thể dẫn đến giảm cân.

Nguyên nhân của hội chứng ruột kích thích ở trẻ em

Hội chứng ruột kích thích nói chung đều chưa rõ nguyên nhân gây bệnh, nhưng y khoa có thể xác định được một số yếu tố nguy cơ như: di truyền, căng thẳng, chế độ ăn uống, rối loạn nhu động ruột, phản ứng viêm, v.v.

Vấn đề di truyền được chứng minh bằng thực tế ở 33% trẻ em có người thân bị hội chứng ruột kích thích và bệnh thường gặp ở các cặp song sinh đơn hợp tử hơn là ở các cặp song sinh cùng cha khác mẹ (dị hợp tử).

Ngoài ra, người ta đã ghi nhận rằng khoảng 1/3 số trẻ mắc hội chứng ruột kích thích, sự khởi phát của các triệu chứng đầu tiên của bệnh và đợt cấp có liên quan chặt chẽ đến các tình huống sang chấn tâm lý.

Không dưới 30 – 40% trường hợp, biểu hiện của hội chứng ruột kích thích ở trẻ em xảy ra sau một đợt nhiễm trùng đường ruột cấp tính, và tính chất mãn tính của bệnh được thúc đẩy bởi sự xâm nhập của kháng nguyên đối với hệ thống ruột. Kết quả của tình trạng viêm, rối loạn nhu động ruột là chứng tăng phản xạ – tăng tính nhạy cảm, khi phản ứng đau xảy ra với tất cả các kích thích (tăng khối lượng thức ăn đến, mở rộng ruột với khí, v.v.) .

Các quan sát cho thấy hội chứng ruột kích thích thường gặp hơn ở trẻ bị bệnh bại não, được chuyển sớm sang nuôi nhân tạo; trẻ bị suy dinh dưỡng trong năm đầu đời; những người đã trải qua nhiễm trùng enterovirus và rotavirus, bệnh giardia, bệnh giun sán…

Phân loại hội chứng ruột kích thích ở trẻ em

Tùy thuộc vào các biểu hiện lâm sàng phổ biến, có 4 biến thể chính của hội chứng ruột kích thích ở trẻ em:

• IBS – C: hội chứng ruột kích thích có triệu chứng chủ yếu là táo bón (trong tổng số lần đi đại tiện)
• IBS – D: hội chứng ruột kích thích có triệu chứng chủ yếu là tiêu chảy (trong tổng số lần đi đại tiện), phân nhão, nhiều nước, có nhầy.
• IBS – M: hội chứng ruột kích thích có triệu chứng hỗn hợp cả tiêu chảy và táo bón
• IBS – U: hội chứng ruột kích thích chưa được phân loại, không giống 3 loại ở trên.

Triệu chứng của hội chứng ruột kích thích ở trẻ em

IBS – C ở trẻ em có triệu chứng đặc trưng là tiêu chảy vào ban đêm và buổi sáng (sau khi ăn sáng). Tần suất tiêu chảy có thể là 3-4 lần trong một khoảng thời gian ngắn nên phân ngày càng lỏng. Tiêu chảy thường kèm theo đau co cứng vùng chậu phải.

IBS – D có biểu hiện chủ yếu là táo bón, cụ thể là tần suất đi tiêu ít hơn 3 lần/tuần. Phân vón cục, phải cố gắng hắng rặn để đẩy ra ngoài nên hay đau rát hậu môn. Sau khi trẻ đi đại tiện xong, luôn có cảm giác không hết phân.

IBS – M có chung các triệu chứng của cả IBS với táo bón (IBS-C) và IBS với tiêu chảy (IBS-D). Sự khác biệt chính với IBS-M là các triệu chứng này xen kẽ nhau.

Với IBS – U được chẩn đoán nếu trẻ đã đáp ứng các tiêu chí của IBS nhưng các triệu chứng không thuộc nhóm IBS-C, IBS-D hoặc IBS-M. Cụ thể là không có triệu chứng nổi trội, trẻ có đủ các triệu chứng tiêu chảy, táo bón, bụng sôi ọc ọc và cảm giác đầy bụng, đau bụng.

Để chẩn đoán hội chứng ruột kích thích, các triệu chứng này phải tồn tại ít nhất là 3 tháng.

Các triệu chứng khác của IBS: khó nuốt, ợ chua và buồn nôn

Bên cạnh đó, trẻ bị IBS cũng có các triệu chứng khác bên ngoài đường tiêu hóa như là:

• Trẻ dậy thì kêu đau đầu, hồi hộp, mệt mỏi, tức ngực, thiếu khí, ra mồ hôi trộm, mất ngủ
• Các phản ứng thần kinh thường được ghi nhận: lo lắng, cáu kỉnh, hành vi bốc đồng.
• Ở 25-30% trẻ em, hội chứng ruột kích thích phối hợp với rối loạn tiêu hóa vận động, bàng quang thần kinh .

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích ở trẻ em

Công tác chẩn đoán hội chứng ruột kích thích ở trẻ không dễ dàng; điều này đòi hỏi sự hợp nhất nỗ lực của các bác sĩ chuyên khoa nhi gồm: bác sĩ nhi khoa, bác sĩ tiêu hóa nhi khoa, bác sĩ khoa nhi, bác sĩ thần kinh nhi khoa, bác sĩ nội tiết nhi khoa , v.v …

Chẩn đoán chủ yếu dựa trên việc loại trừ các bệnh hữu cơ của đường tiêu hóa. Về vấn đề này, sau khi đánh giá các triệu chứng trẻ mô tả, các bác sĩ thấy được mối liên hệ giữa biểu hiện lâm sàng của hội chứng ruột kích thích ở trẻ em bị nhiễm trùng đường ruột cấp tính, các tình huống căng thẳng, sự thay đổi trong chế độ uống và bản chất của chế độ dinh dưỡng.

Các xét nghiệm được chỉ định cho IBS thường là:

• Xét nghiệm máu: xét nghiệm này được thực hiện để kiểm tra xem con bạn có bị thiếu máu, nhiễm trùng hay bị bệnh do viêm hoặc kích ứng hay không.
• Phân tích và nuôi cấy nước tiểu: kiểm tra nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Xét nghiệm phân: tìm kiếm máu hay vi khuẩn trong phân
• Thử nghiệm hydro trong hơi thở lactose: Thử nghiệm này được thực hiện để xem liệu con bạn có thể không tiêu hóa được lactose (không dung nạp được lactose) hay không để loại trừ chứng không dung nạp lactose.
• Siêu âm ổ bụng: kiểm tra hình ảnh cho thấy các cơ quan nội tạng khi chúng hoạt động. Nó tạo ra hình ảnh bằng cách sử dụng sóng âm tần số cao trong các cơ quan nội tạng.
• EGD (nội soi thực quản) hoặc nội soi trên: Sử dụng một ống nhỏ, linh hoạt có đèn chiếu sáng và ống kính camera ở cuối (ống nội soi) để kiểm tra bên trong một phần của đường tiêu hóa. Mẫu mô (sinh thiết) từ bên trong đường tiêu hóa cũng có thể được lấy để xét nghiệm.
• Nội soi đại tràng: Sử dụng một ống dài, mềm dẻo có đèn và ống kính máy ảnh ở cuối (ống soi ruột già) để kiểm tra bên trong ruột già.
• Chụp X-quang phần khung ngoài đại tràng: hiện tượng bình thường hoặc sẽ có những rối loạn gây co bóp hay nhu động.
• Phản ứng sinh thiết hoá, xét nghiệm các mô bệnh học của đại tràng.

Nội soi đại tràng ở trẻ em có thể phát hiện những thay đổi bề ngoài ở niêm mạc đại tràng. Sự xuất hiện của các vết loét, trợt lở giúp bác sĩ nhận định nhóm bệnh trẻ mắc phải có thể là viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn. Sự xuất hiện của u nhú có thể nhận định là polyp hay ung thư.

Điều trị hội chứng ruột kích thích ở trẻ em

Bác sĩ sẽ thiết lập phác đồ điều trị dựa trên:

• Tuổi, sức khỏe tổng thể và tiền sử bệnh của con bạn
• Mức độ nghiêm trọng của bệnh
• Khả năng đáp ứng thuốc
  Các mong muốn riêng của bé và gia đình

Với hội chứng ruột kích thích đã hình thành, trẻ em được điều trị nhắm vào 3 mục tiêu:

• Loại bỏ nguyên nhân
• Loại bỏ các triệu chứng
• Điều chỉnh chế độ và dinh dưỡng

Chế độ ăn uống

Xem xét độ tuổi và triệu chứng hàng đầu mà trẻ gặp phải (tiêu chảy, táo bón, đầy hơi) và thiết lập chế độ ăn uống hợp lý:

• Chọn lựa thực phẩm sạch, hợp vệ sinh, không nên cho trẻ ăn các món gỏi, tái, chưa nấu chín kỹ.
• Chế độ ăn kiêng bao gồm một bữa ăn chia nhỏ 5-6 lần một ngày
• Rèn thói quen ăn châm, nhai kỹ, khi ăn không nên để trẻ xem ti vi nhiều, khiến khí bị nuốt vào đường ruột.
• Loại trừ mỡ động vật, sô cô la, sữa, bắp cải, các loại đậu, bánh mì đen, đồ uống có ga.

Điều trị bằng thuốc

Trong hội chứng ruột kích thích kèm theo táo bón, trẻ được kê đơn thuốc nhuận tràng (chế phẩm lactulose), thuốc tăng động (domperidone), pre-và probiotics.

Trong trường hợp phổ biến hội chứng tiêu chảy, chất hấp thụ đường ruột (smecta, polyphepan), thuốc sát trùng đường ruột (furazolidone, intetrix), enzym (tụy tạng, creon, v.v.), thuốc chống tiêu chảy (imodium, loperamide), các chế phẩm tiền và probiotic được chỉ định.

Trong điều trị các biến thể hỗn hợp và chưa được phân loại của hội chứng ruột kích thích ở trẻ em, thuốc chống co thắt (buscopan), carminatives (espumizan), probiotics (linex, bifiform), prebiotics (hilak-forte, duphalac), enzym được sử dụng. Điều chỉnh tâm lý được thực hiện theo sự chỉ định của một nhà tâm thần học trẻ em .

Với rối loạn chức năng nhu động ruột có thể tiến hành trị liệu SMT, điện di, bấm huyệt, xoa bóp thành bụng.

Với chứng loạn khuẩn – cần bổ sung thêm men vi sinh (lợi khuẩn, sản phẩm sữa lên men).

Trẻ em được kê đơn thuốc an thần nhẹ, cha mẹ nên học ít hơn, tránh căng thẳng ở nhà, tạo thói quen hàng ngày, theo dõi giấc ngủ (ít nhất 9 giờ một ngày), đi bộ (ít nhất 2 giờ một ngày), hoạt động thể chất (tập bụng, bơi ).

Cha mẹ có thể giúp trẻ chung sống hòa bình với IBS bằng cách nào?

Các triệu chứng IBS có thể ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày của con bạn. Điều quan trọng là trao đổi thường xuyên với bác sĩ về sức khỏe của bé để kiểm soát bệnh. Bạn cần lên kế hoạch chỉn chu về chế độ ăn uống, tinh thần của bé, dựa trên lời khuyên của bác sĩ.

Điều quan trọng là phải biết các tác nhân gây ra các triệu chứng của trẻ và sau đó tránh các tác nhân gây ra các triệu chứng đó. Các yếu tố kích hoạt thường bao gồm:

• Các bữa ăn lớn (vì vậy ăn các bữa ăn nhỏ thường xuyên hơn trong ngày có thể hữu ích)
• Đồ ăn nhiều chất béo
• Các sản phẩm sữa
• Caffeine
• Chất làm ngọt nhân tạo

Hãy ghi chép danh sách thức ăn của bé hằng ngày để hiểu hơn về những thực phẩm có thể khiến bé khó chịu.

Cha mẹ chú ý đến tâm lý của trẻ, tránh để bé bị căng thẳng sẽ làm bùng phát các triệu chứng nghiêm trọng hơn. Đồng thời, giao dục trẻ cách giữ vệ sinh cho bản thân để tránh bị nhiễm trùng đường ruột.

Các triệu chứng khẩn cấp cần khám gấp

Bạn nên đưa bé tới bệnh viên nếu bé có bất kỳ triệu chứng nào sau đây:

• Đau bụng nghiêm trọng hoặc dai dẳng
• Tiêu chảy hoặc táo bón dài hạn (mãn tính)
• Bất kỳ triệu chứng GI (tiêu hóa) nào khác

Nếu con bạn đã được chẩn đoán mắc IBS và có các triệu chứng sau cũng cần đi khám:

• Giảm cân
• Nôn mửa
• Tiêu chảy nặng
• Sốt
• Triệu chứng tiết niệu
• Tiêu chảy ra máu

Kết luận

Những điểm chính về hội chứng ruột kích thích ở trẻ em

• IBS gây ra các triệu chứng đau bụng, tiêu chảy, táo bón.
• Cần chủ động tìm ra các tác nhân gây bùng phát triệu chứng của bé (chủ yếu liên quan tới thức ăn) để loại bỏ
• IBS bệnh mãn tính, không thể chữa khỏi. Mục tiêu của điều trị là làm giảm các triệu chứng và giúp con phát triển bình thường.