Tiêu chảy rota ở trẻ em là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus rota gây ra. Khi nhiễm virus rota, trẻ bị viêm dạ dày ruột cấp tính với triệu chứng tiêu chảy, đau bụng, sốt, buồn nôn, nôn, kèm theo nhiễm độc và hội chứng hô hấp. Vậy tiêu chảy do rotavirus ở trẻ em có nguy hiểm không, bao lâu thì khỏi? Mời các bạn tìm hiểu giải đáp chi tiết ở bài viết sau đây.
Mục lục
Tìm hiểu về tiêu chảy rota ở trẻ
Nhiễm virus rota có thể gây ra tiêu chảy, nhưng thường phổ biến ở trẻ em hơn người lớn. Đây là bệnh nhi khoa rất thường gặp tại các chuyên khoa tiêu hóa.
Tính nhạy cảm tự nhiên của trẻ em đối với nhiễm vi rút rota là rất cao. Hầu hết tất cả trẻ em đều bị bệnh do nhiễm vi rút rota (đôi khi lặp lại nhiều lần) trong 5 năm đầu đời, và 70-80% trường hợp mắc bệnh xảy ra ở trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi, đặc biệt là trẻ bú bình. Trẻ em trong 3 tháng đầu đời bị nhiễm vi rút rota tương đối hiếm do có miễn dịch hỗ trợ từ sữa mẹ.
Các trường hợp nhiễm vi rút rota lặp đi lặp lại ở trẻ em có thể xảy ra từ 6-12 tháng sau khi bị bệnh, nếu chúng bị nhiễm một loại serovar vi rút rota khác. Những trẻ bị bệnh do nhiễm vi rút rota thường dễ dàng chịu đựng các trường hợp bệnh tiếp theo hơn.
Nguyên nhân nhiễm vi rút rota ở trẻ em
Nguồn lây nhiễm vi rút rota ở trẻ em là từ những trẻ hoặc người lớn đang nhiễm bệnh. Con đường tiếp xúc có thể qua đường phân miệng, lây nhiễm thực phẩm (thường là sữa), nguồn nước sinh hoạt hay các vật dụng trong gia đình cũng có thể là nguồn lây nhiễm.
Các hạt vi rút được giải phóng nhiều nhất cho trẻ trong 3-5 ngày đầu tiên nhiễm bệnh. Nhiễm Rotavirus ở trẻ em được kích hoạt theo mùa; sự gia tăng tỷ lệ mắc bệnh được ghi nhận trong giai đoạn đông xuân, đôi khi có những trường hợp lẻ tẻ. Các bệnh nhóm và bùng phát hàng loạt ở các nhóm trẻ em (các cơ sở mầm non và trường học, bệnh viện) thường được lưu ý.
Tác nhân gây nhiễm virus rota ở trẻ em là virus có RNA hướng ruột thuộc giống Rotavirus, bao gồm 7 nhóm huyết thanh (hầu hết virus rota ở người thuộc nhóm A). Rotavirus rất bền trong môi trường bên ngoài, chúng vẫn tồn tại trong nhiều tháng khi đông lạnh, nhưng nhanh chóng chết khi đun sôi. Nhiễm Rotavirus gây tổn thương và phá hủy các vi nhung mao của ruột non, dẫn đến thiếu hụt disaccharidase thứ cấp, tích tụ các disaccharid không thủy phân (lactose), suy giảm tái hấp thu nước và điện giải, phát triển hội chứng tiêu chảy và mất nước ở trẻ.
Sự giảm phát sinh giữa các thời kỳ trong giai đoạn cấp tính và trong thời kỳ dưỡng bệnh do nhiễm virus rota ở trẻ em là một trong những lý do giải thích cho quá trình kéo dài và mãn tính của bệnh.
Các triệu chứng của nhiễm vi rút rota ở trẻ em
Thời kỳ ủ bệnh của nhiễm vi rút rota ở trẻ em có thể kéo dài từ 12 giờ đến 1 – 5 ngày. Các triệu chứng của nhiễm vi rút rota ở trẻ em được đặc trưng bởi sự khởi phát cấp tính và phát triển trong vòng 1 ngày, đôi khi có thể có một giai đoạn tiền căn với một chút thay đổi về tình trạng bệnh.
Nhiễm Rotavirus ở trẻ em có diễn biến theo chu kỳ, mức độ nặng nhẹ của bệnh phụ thuộc vào thời gian và mức độ mất nước (mất nước độ I, độ II, độ III) và nhiễm độc.
Trong giai đoạn biểu hiện lâm sàng rõ rệt, trẻ có dấu hiệu sốt (38,5 – 39ºC), buồn nôn , nôn nhiều lần hoặc lặp đi lặp lại , tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi, cồn cào dọc theo ruột được ghi nhận. Đối với nhiễm vi rút rota ở trẻ em, phân có nhiều nước, có bọt màu vàng xanh là đặc trưng, có mùi hăng, không nhìn thấy tạp chất bệnh lý, đôi khi có chất nhầy. Tùy theo mức độ bệnh mà tần suất đi phân từ 3 – 20 lần trong ngày; tiêu chảy kéo dài đến 3 – 7 ngày.
Hội chứng nhiễm độc ở trẻ em bị nhiễm vi rút rota nhẹ và trung bình được đặc trưng bởi tình trạng suy nhược cơ thể nghiêm trọng, xa xao xao, nhức đầu, trong trường hợp nghiêm trọng – tăng trương lực, chóng mặt, ngất xỉu , co cứng cơ ở các chi; Ở trẻ em trong năm đầu đời, có sự giảm trọng lượng cơ thể, giảm sự rối loạn mô.
Biểu hiện hô hấp khi nhiễm vi rút rota ở trẻ em là xung huyết vừa phải và đau họng, chảy nước mũi, ho khan nhẹ, mắt đỏ. Sự phục hồi sau nhiễm virus rota ở trẻ em thường xảy ra sau 5 – 12 ngày, trong những trường hợp nặng – muộn hơn.
Các biến chứng của nhiễm vi rút rota ở trẻ em có thể là rối loạn tuần hoàn, tim mạch và suy thận cấp , nhiễm khuẩn, đợt cấp của bệnh lý tiêu hóa hiện có – viêm dạ dày mãn tính , viêm ruột , loạn khuẩn ruột.
Chẩn đoán
Để chẩn đoán tiêu chảy rotavirus ở trẻ em, bác sĩ sẽ dựa vào một loạt các triệu chứng lâm sáng (như nôn, tiêu chảy kéo dài, đau bụng, sốt, chảy nước mũi,…) kết hợp với các kỹ thuật cận lâm sàng để đưa ra kết luận.
Có 3 nhóm xét nghiệm chính để chẩn đoán bệnh là
- Chẩn đoán nhanh phát hiện virus hoặc kháng nguyên: lấy mẫu phân trong tuần đầu của bệnh hoặc hút dịch tá tràng, lấy huyết thanh rồi dùng kỹ thuật hiển vi điện tử, miễn dịch huỳnh quang trực tiếp,…
- Chẩn đoán phát hiện ARN của virus rota: lấy mẫu phân trong tuần lễ đầu của bệnh hoặc hút dịch tá tràng, lấy huyết thanh và dùng kỹ thuật PCR để thực hiện xét nghiệm.
- Chẩn đoán huyết thanh học: lấy máu tĩnh mạch và chắt lấy huyết thanh để làm xét nghiệm.
Điều trị nhiễm vi rút rota ở trẻ em
Với nhiễm virus rota ở trẻ em, việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng. Trẻ em bị nhiễm virus rota dạng nặng và trung bình phải nhập viện để ngăn chặn tình trạng mất nước, rối loạn chức năng của hệ tim mạch và tiết niệu, và rối loạn tiêu hóa.
Trẻ mất nước ở cấp độ I và II thì cần bù nước. Với độ 3 các giải pháp của trisol, acesol được sử dụng qua đường tiêm; với mục đích giải độc và cải thiện huyết động – hemodez, polyglucin . Nếu cần thiết, thuốc hạ sốt và chống co thắt được kê toa. Tuy nhiên, không cho trẻ dùng thuốc chống tiêu chảy vì có thể ảnh hưởng tới nhu động ruột, khiến phân không bài tiết được ra ngoài. Trẻ cần được ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng và bú mẹ phù hợp theo lứa tuổi.
Đối với nhiễm virus rota, sử dụng chất hấp thụ đường ruột (than hoạt tính, các chế phẩm kết hợp), enzym (pancreatin), men vi sinh (lactobacilli, bifidobacteria), prebiotics (lactulose). Chế độ ăn kiêng trị liệu được đưa ra, tương ứng với mức độ nghiêm trọng của quá trình bệnh và tuổi của trẻ. Trong giai đoạn cấp tính, sữa và các sản phẩm từ sữa được loại trừ khỏi chế độ ăn, hạn chế thực phẩm giàu chất bột đường.
Điều trị căn nguyên đối với nhiễm rotavirus ở trẻ em có thể bao gồm các thuốc kháng vi-rút và miễn dịch (umifenovir, immunoglobulin, interferon alfa tái tổ hợp), giúp giảm thời gian biểu hiện lâm sàng của bệnh.
Phòng ngừa nhiễm vi rút rota ở trẻ em
Khi trẻ bị nhiễm rotavirus, cha mẹ nên cho con nghỉ học để tránh lây lan cho trẻ khác trong lớp.
Che mẹ cần vệ sinh cơ thể sạch sẽ cho bé, đồng thời hướng dẫn bé các thói quen rửa tay trước khi ăn và sau khi vệ sinh, rửa tay bằng xà phòng.
Không để trẻ bò trường trên sàn nhà, những nơi bẩn
Thường xuyên vệ sinh bình ngậm sữa, các vật dụng con hay tiếp xúc phải.
Tã lót của trẻ bị bệnh phải được cho vào bao nylon, cột kín rồi cho vào thùng rác.
Chích ngừa vắc xin phòng rotavirus. Vắc xin Rota phòng bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus dành cho trẻ từ 2 – 6 tháng tuổi. Lịch uống phụ thuộc vào từng loại vắc xin. Hiện tại, Trung tâm tiêm chủng VNVC đang có 2 loại vắc xin ngừa Rotavirus gồm:
- Vắc xin Rotarix (Bỉ): uống 2 liều; liều đầu tiên uống vào lúc 6 tuần tuổi và sau 4 tuần uống liều tiếp theo. Nên cho trẻ uống vắc xin Rotavirus trước 24 tuần tuổi.
Vắc xin Rotateq (Mỹ): uống 3 liều; liều đầu tiên trong khoảng 7-12 tuần tuổi, hai liều còn lại cách nhau một tháng, liều thứ 3 phải kết thúc trước tuần thứ 32.
