Đầy hơi là sự tích tụ của các chất khí dư thừa trong đường tiêu hóa. Đầy hơi có thể do thói quen ăn uống không đúng cách nhưng cũng có thể là dấu hiệu phản ánh bệnh lý, nhất là khi có kết hợp với tình trạng khó tiêu, đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón xảy ra thường xuyên.
Mục lục
1. Chướng bụng, đầy hơi là dấu hiệu của bệnh gì?
1.1. Nhóm các bệnh truyền nhiễm
Những thay đổi về viêm xảy ra ở thành ruột non và ruột già dưới ảnh hưởng của vi sinh vật gây bệnh có thể khiến quá trình khuếch tán của các chất khí qua thành ruột kém đi, sự hình thành khí trong khoang ruột tăng lên gây ra đầy hơi, chướng bụng. Dưới đây là nhóm các bệnh cụ thể:
1 – Nhiễm trùng đường ruột cấp tính
Chướng bụng, đầy hơi kèm theo tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, mót rặn là đặc điểm điển hình của viêm dạ dày cấp và viêm ruột cấp do các mầm bệnh khác nhau gây ra như là: kiết lỵ, nhiễm khuẩn salmonella, nhiễm virus rota và các bệnh khác có tổn thương đường tiêu hóa. Nguồn lây bệnh này xâm nhập vào hệ tiêu hóa chủ yếu thông qua ăn uống (thực phẩm mất vệ sinh), nguồn nước chứa tác nhân gây bệnh.
2 – Nhiễm Candida
Nấm candida là loại nấm sống ở nhiều nơi trên cơ thể con người từ niêm mạc miệng, dạ dày cho tới âm đạo. Ở điều kiện bình thường, chúng chung sống hòa bình với các loại vi khuẩn khác. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch suy giảm, số lượng nấm candida nhân lên nhanh chóng và gây ra bệnh tại vị trí mà chúng phát triển. Ví dụ như tại miệng là bệnh tưa miệng, tại âm đạo là viêm âm đạo. Trong đường ruột, loại nấm này có thể gây ra tình trạng đầy hơi, tiêu chảy và đau bụng. Dấu hiệu thực sự không rõ ràng và cần phải được chẩn đoán bằng các kỹ thuật xét nghiệm mới có thể xác định được.
3 – Nhiễm ký sinh trùng
Chướng bụng là biểu hiện điển hình trong giai đoạn cấp tính của bệnh giardia (bệnh do một loại ký sinh trùng có tên là Giardia gây ra). Các triệu chứng khác của bệnh còn có tiêu chảy toàn nước, phân hôi thối, co thắt dạ dày, chán ăn, giảm cân và suy nhược cơ thể.
Nhiễm giun sán cũng thường gây chướng bụng. Cụ thể, biểu hiện của bệnh giun đũa chó là tiết nước bọt, buồn nôn, nôn, nóng ran, táo bón, xen kẽ là tiêu chảy. Với sự xâm nhập của giun xoắn, ngoài triệu chứng đầy hơi, đôi khi có thể quan sát thấy tiêu chảy kèm theo máu, suy kiệt và sốt.
1.2. Bệnh lý của ruột già
Đầy hơi là một trong những triệu chứng đặc trưng của tổn thương đại tràng. Thông thường, tình trạng đầy bụng kết hợp với táo bón, đau bụng – lan tỏa hoặc khu trú ở các vị trí khác nhau của bụng.
Sự phát triển của chứng đầy hơi trong các bệnh ở ruột già thường là do sự chậm trễ trong quá trình di chuyển thức ăn hoặc quá trình lên men chất xơ bị suy giảm.
Hội chứng ruột kích thích
Đầy hơi là triệu chứng phổ biến ở hơn 80% trường hợp bị hội chứng ruột kích thích. Đây là dạng bệnh tiêu hóa có các triệu chứng bên ngoài và trong đường ruột nhưng không hề thấy tổn thương ở niêm mạc ruột. Bệnh chịu ảnh hưởng bởi căng thẳng, chế độ ăn uống và cả tính chất di truyền.
Thông thường, đầy hơi (chướng bụng, chướng hơi, sưng tấy) ở bệnh nhân hội chứng ruột kích thích mang theo cảm giác khó chịu, nặng nề, kèm theo ậm ạch, ợ hơi , tình trạng tiêu chảy hoặc táo bón xảy ra thường xuyên. Có thể đau bụng kèm theo co thắt ruột (đau bụng) và giữ khí trong ruột, thường thấy vào nửa sau của ngày trong thời gian tiêu hóa tích cực nhất. Tình trạng thuyên giảm sau khi đại tiện. Ít thường xuyên hơn, có một lượng khí thải ra không đau liên tục với mùi khác, xảy ra không thể nhận thấy hoặc với âm thanh đặc trưng (đầy hơi).
Xem thêm: Hội chứng ruột kích thích có nguy hiểm không? Phương pháp điều trị
Viêm đại tràng mãn
Viêm đại tràng mãn tính là tình trạng thành đại tràng bị viêm nhiễm. Đây là một trong những bệnh phổ biến nhất của hệ tiêu hóa, ảnh hưởng đến các mô niêm mạc ruột.
Viêm đại tràng mãn tính được đặc trưng bởi sự kết hợp của việc tạo khí quá nhiều và đào thải khí chậm (sau khi đã hình thành), kèm theo các triệu chứng tiêu chảy, sôi bụng, táo bón, đau bụng quặn và lan tỏa. Các triệu chứng tái phát thuyên giảm từng đợt giống như làn sóng.
Theo thống kê, bệnh viêm đại tràng mãn tính được chẩn đoán ở 50% những người gặp vấn đề về hệ tiêu hóa. Ở phụ nữ, bệnh phát triển ở độ tuổi 20 đến 65 tuổi, ở nam giới muộn hơn một chút – 40–65 tuổi.
Polyp đại tràng
Polyp đại tràng là sự phát triển lành tính của biểu mô tuyến tại niêm mạc ruột già. Polyp trông như những khối u thịt có thể có cuống hoặc không.
Polyp đại tràng xảy ra ở bệnh nhân ở mọi lứa tuổi, nhưng thường xuyên hơn ở những người trong độ tuổi trưởng thành. Nguy cơ phát triển khối u tăng lên sau 50 tuổi. Các triệu chứng của bệnh có tình trạng đầy bụng, chướng hơi nhưng nói chung không rõ ràng. Chính vì thế, nhiều người chỉ được phát hiện ra polyp tình cờ khi đi khám khoa tiêu hóa vì một lý do khác. Thông thường Polyp đại tràng có tính di truyền.
Một số bệnh nhân cảm thấy đau nhức hoặc đau quặn ở vùng bụng bên và bụng dưới, cảm giác đau giảm dần sau khi đi đại tiện. Người bệnh cũng có thể bị tiêu chảy, táo bón. Với những polyp đại tràng nằm tại trực tràng, người bệnh có thể thấy chất nhầy và máu trong phân.
Ruột già biến dạng
Ở những bệnh nhân mắc bệnh megacolon (phình giãn đại tràng nhiễm độc), dolichosigma và các biến thể khác của dolichocolon, thì dấu hiệu phổ biến là đầy hơi kết hợp với táo bón dai dẳng, dấu hiệu nhiễm độc ruột, đau lan tỏa và cục bộ (ở rốn, vùng chậu trái). Phình giãn đại tràng nhiễm độc là biến chứng điển hình của bệnh viêm loét đại tràng.
Thay đổi cấu trúc của ruột
Đầy hơi và đau bụng không khu trú là triệu chứng thường gặp trong bệnh lý tràn khí, túi thừa ruột. Khí trong ruột gia tăng đi kèm với sự hoạt động chậm chạp của nhu động ruột và tình trạng táo bón. Với sự ứ đọng của phân, rối loạn sinh học xảy ra, sự hình thành khí tăng lên cùng với sự suy giảm trong việc loại bỏ khí.
1.3. Bệnh thực quản và dạ dày
Bụng đầy hơi cũng là dấu hiệu của các bệnh thuộc đường tiêu hóa trên (gồm thực quản và dạ dày). Trong đó, trào ngược dạ dày là bệnh gây chướng bụng nhiều nhất. Ngoài đầy hơi, bệnh nhân trào ngược thực quản dạ dày còn hay bị ợ chua, nóng rát ở ngực, khó nuốt và đau ngực.
Việc tiêu hóa thức ăn trong dạ dày kém là nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng chướng bụng đầy hơi ở những người bị viêm dạ dày. Sự xâm nhập của dịch dạ dày đi vào ruôt sẽ kích thích sự phát triển của chứng khó tiêu, ảnh hưởng đến sự di chuyển của các chất trong ruột và quá trình lên men tiếp theo của nó trong ruột già. Với trào ngược dạ dày tá tràng, viêm dạ dày trào ngược mật, một yếu tố làm nặng thêm tình trạng đầy hơi la do phản ứng của dịch vị có tính axit với chất kiềm của tá tràng. Trong những trường hợp như vậy, có thể xảy ra chứng căng tức dạ dày cục bộ kèm theo cơn đau vùng thượng vị dữ dội.
Các quá trình hóa học tương tự xảy ra ở tá tràng với bệnh viêm dạ dày có nồng độ axit cao, bệnh dạ dày do dùng thuốc NSAID , tuy nhiên, khí tích tụ trong ruột non, gây đau lan tỏa ở rốn và đầy hơi nói chung. Trong các bệnh về dạ dày và tá tràng, đau bụng kết hợp với ợ hơi khi có không khí và axit chua, các dấu hiệu khác của chứng khó tiêu – buồn nôn, nôn mửa, chán ăn.
Có thể bạn quan tâm: Hết chướng bụng ở hơi sau 3 phút với Hantacid
1.4. Bệnh tại tuyến tụy
Triệu chứng đầy hơi là một dấu hiệu đặc trưng của các bệnh tại tuyến tụy (suy tuyến tụy do enzym, hội chứng Shwachman-Diamond , viêm tụy – phản ứng, tắc mật, tự miễn dịch, v.v.), bệnh sỏi mật, rối loạn vận động đường mật, bệnh lý gan (hội chứng Gilbert, tăng áp lực tĩnh mạch cửa).
1.5. Chứng khó hấp thu
Thông thường, đầy hơi phát triển ở những bệnh nhân bị khó hấp thu lactose (các loại thực phẩm liên quan tới sữa) hoặc khó hấp thu gluten (bệnh celiac – liên quan tới việc không hấp thu các loại thực phẩm lúa mì, lúa mạch). Chính vì không có khả năng tiêu hóa một số thành phần thực phẩm dẫn đến sự thay đổi thành phần hóa học của chất chứa trong ruột, làm gián đoạn quá trình hấp thụ và lên men của hệ thực vật hoại sinh, và kích hoạt quá trình lên men. Chứng đầy hơi, chướng bụng thường kết hợp với đau bụng lan tỏa, tiêu chảy, thay đổi màu sắc và độ đặc của phân.
1.6. Viêm phúc mạc
Đầy hơi do ức chế nhu động ruột cũng được ghi nhận ỏ những người bị viêm phúc mạc. Dấu hiệu của bệnh là cảm giác đầy hơi, căng phồng bụng đi kèm với những cơn đau dữ dội, tiêu chảy, bí trung tiện hoặc đại tiện, sốt, buồn nôn, giảm lượng nước tiểu.
Nói chung đây là bệnh cần cấp cứu ngoại khoa ngay lập tức. Nếu không xử lý kịp thời, tỷ lệ tử vong có thể hơn 50%.Bởi vì, viêm phúc mạc cấp là giai đoạn cuối của quá trình nhiễm khuẩn trong ổ bụng, trong khi đó có nhiều loại vi khuẩn, độc tính của chúng rất cao, trong khi đó diện tích của phúc mạc (màng bụng) rất rộng nên khả năng hấp thu chất độc từ các tạng rỗng (dạ dày, ruột…) tràn vào, độc tố (do vi khuẩn tiết ra) rất nhanh dễ dẫn đến sốc và nhiễm độc (sốc nhiễm trùng).
1.7. Các bệnh khác
- Thoát vị thành bụng
- Bệnh tiết niệu sinh dục (viêm vùng chậu, u nang buồng trứng, u xơ twr cung, viêm thận bể cấp)
- Bệnh lý nội tiết (suy giáp, suy tuyến thượng thận cấp tính)
Các phương pháp chẩn đoán tìm nguyên nhân bụng đầy hơi
Như đã phân tích ở trên, chướng bụng đầy hơi có thể là biểu hiển của rất nhiều vấn đề, trong đó 80 – 85% trường hợp bị đầy hơi chướng bụng được phát hiện ở các bệnh nhân có bệnh lý tiêu hóa. Do đó, sau quá trình hỏi bệnh chi tiết để nắm được các triệu chứng đi kèm, bác sĩ cần tiến hành các kỹ thuật kiểm tra cận lâm sàng như:
Nội soi
Nội soi dạ dày, ruột nhằm xác định tình trạng viêm nhiễm, các tổn thương trong đường tiêu hóa như vùng viêm loét, polyp, xuất huyết. Trong quá trình nội soi, bác sĩ cũng có thể yêu cầu thực hiện sinh thiết để xác định xem bệnh nhân có bị ung thư hay không.
Tình trạng chảy máu hay một số bệnh lý khác cũng có thể chẩn đoán và điều trị qua nội soi. Nội soi đại tràng cũng là một phương pháp hiệu quả để tầm soát ung thư đại tràng, phát hiện sớm và cắt bỏ những tổn thương tiền ung thư (pô-líp) hay các khối u nhỏ trong đường ruột.
Siêu âm các cơ quan trong ổ bụng
Siêu âm ổ bụng là kỹ thuật chẩn đoán không xâm lấn, sử dụng một đầu dò phát ra sóng âm ở tần số cao để khảo sát các cơ quan và cấu trúc trong ổ bụng bao gồm gồm gan, mật, tụy, lách, thận. Ngoài ra, nó cũng có thể được sử dụng để đánh giá lưu lượng máu đến các cơ quan trong ổ bụng.
Chụp Xquang cản quang
Chụp X quang đường đi của bari qua ruột non và ruột già. Để xác định mục tiêu tổn thương cơ quan, chụp mật tụy ngược dòng, chụp X quang dạ dày thường được thực hiện.
Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm
- Xét nghiệm mẫu phân
- Xét nghiệm vi khuẩn HP
- Xét nghiệm máu
Kết luận
Đầy hơi do vấn đề ăn uống các thực phẩm dễ sinh khí (nước ngọt có ga, bắp cải, bánh mì đen…) có thể cải thiện nhanh chóng sau khi điều chỉnh chế độ ăn uống. Trong các bữa ăn cần chú ý nhai kỹ, không ăn uống vội vàng, ăn quá no.
Thường xuyên bị đầy hơi, đặc biệt là kết hợp với đau quặn, khó tiêu và rối loạn phân, là một dấu hiệu để tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa hoặc bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa. Khi bị đầy hơi nghiêm trọng kèm theo cơn đau ngày càng tăng, giữ hơi và phân hoặc tiêu chảy khó chữa, cần cấp cứu nhanh chóng.
