Mục đích của bài viết này là cung cấp cho bạn những thông tin cơ bản về bệnh Crohn, từ nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng, chẩn đoán cho tới các giải pháp điều trị.
Mục lục
Bệnh Crohn là bệnh gì?
Bệnh Crohn là một bệnh mãn tính nên không thể chữa khỏi hoàn toàn. Bệnh phổ biến ở người trẻ từ 15-25 tuổi, bệnh này cũng có thể xảy ra ở người già trên 70 và trẻ em nhưng ít hơn.
Bệnh Crohn nằm trong nhóm bệnh viêm ruột (nhóm bệnh này gồm có bệnh Crohn và viêm loét đại tràng).
Đặc trưng của bệnh Crohn là bất kỳ bộ phận nào nằm trên đường tiêu hóa đều có thể bị tổn thương, từ khoang miệng cho đến hậu môn (trong khi đó ở bệnh viêm loét đại tràng, vùng tổn thương chỉ nằm trong phạm vi ruột già).
Bên cạnh đó, viêm loét ở bệnh Crohn có thể ăn sâu tới các lớp bên trong cùng của ruột, trong khi bệnh viêm loét dạ dày chỉ ảnh hưởng tới lớp niêm mạc ruột trên cùng
Cuối cùng, các ổ viêm trong bệnh Crohn phân bố không đồng đều – có nghĩa là, có thể có sự xen kẽ của các vùng khỏe mạnh và bị viêm của ruột. Với viêm loét đại tràng, điều này không xảy ra, tình trạng viêm lan tỏa ảnh hưởng đến màng nhầy của đại tràng ở một mức độ nhất định. Trong trường hợp này, tình trạng viêm luôn bắt đầu từ trực tràng, và sau đó có thể lan rộng hơn đến các bộ phận khác của đại tràng.
Có khoảng 10% bệnh nhân có dấu hiệu viêm trong ruột già nhưng không xác định được là bệnh Crohn hay viêm loét đại tràng, ở những trường hợp này sẽ được quy chung gọi là viêm đại tràng không xác định.
Triệu chứng của bệnh Crohn
Các triệu chứng phổ biến nhất của bệnh Crohn là đau dữ dội ở bụng, tiêu chảy, chán ăn và sụt cân, sốt, mệt mỏi và suy nhược. Đây là triệu chứng trong những đợt viêm cấp tính. Trong một số trường hợp, có xuất huyết dạ dày và ruột, dẫn đến thiếu máu.
Các triệu chứng chính của bệnh Crohn ở người lớn là tiêu chảy và đau bụng nhiều hơn, trong khi ở trẻ em, biểu hiện chính của bệnh là chậm lớn.
Các biểu hiện ngoài đường tiêu hóa
- Phát ban trên da (các nốt sẩn đỏ gây đau đớn ở tay hoặc cẳng chân, triệu chứng này phổ biến ở nữ hơn nam)
- Mụn nước có mủ trên bàn tay
- Lỗ rò và nứt ở hậu mô
- Viêm mắt và khớp
Các vết nứt và lỗ rò cũng được coi là biểu hiện đặc trưng của bệnh Crohn. Đại tiện đau đớn, xuất hiện máu đỏ trong phân, sưng tấy ở hậu môn – tất cả những biểu hiện này là hậu quả của sự xuất hiện của các vết nứt.
Nguyên nhân của bệnh Crohn
Giống như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn cũng không có nguyên nhân gây bệnh cụ thể. Những yếu tố có khả năng gây ra bệnh được quy vào 3 điểm chính:
- Yếu tố di truyền
- Ảnh hưởng từ môi trường
- Phản ứng không đầy đủ của hệ thống miễn dịch của cơ thể
Có khả năng bệnh nhân đã di truyền một hoặc nhiều gen làm tăng tính nhạy cảm với bệnh Crohn. Sau đó, một số yếu tố kích hoạt trong môi trường gây ra phản ứng miễn dịch gia tăng không thích hợp trong thành của đường tiêu hóa. Thông thường, phản ứng miễn dịch có thể tự điều chỉnh – nghĩa là nó tăng cường khi cần thiết và yếu đi khi tác động của yếu tố chống lại hệ thống miễn dịch được kích hoạt bị loại bỏ.
Ở những bệnh nhân bị bệnh Crohn, quá trình tự điều chỉnh này bị gián đoạn mà không rõ lý do, và hệ thống miễn dịch trong thành tiêu hóa tiếp tục hoạt động tích cực, dẫn đến viêm mãn tính và tổn thương các mô của đường tiêu hóa (sự xuất hiện của các vết loét ăn sâu)
Phân loại bệnh Crohn
Các triệu chứng và biến chứng tiềm ẩn của bệnh Crohn khác nhau tùy thuộc vào vị trí tổn thương trên đường tiêu hóa. Có 5 loại bệnh Crohn đó là:
- Viêm đại tràng u hạt – chỉ ảnh hưởng đến ruột kết
- Bệnh Crohn dạ dày tá tràng – ảnh hưởng đến tá tràng (phần trên của ruột non) và dạ dày
- Viêm hồi tràng – ảnh hưởng đến hồi tràng
- Viêm hồi đại tràng: là loại bệnh Crohn phổ biến nhất, ảnh hưởng đến ruột già và hồi tràng (phần cuối của ruột non)
- Viêm ruột – kèm theo sự xuất hiện của các ổ viêm phần trên của ruột non
Hình ảnh lâm sàng
Bệnh Crohn do viêm- xơ: Diễn biến của bệnh là riêng lẻ và thay đổi theo thời gian. Về cơ bản, có sự xen kẽ của các giai đoạn trầm trọng của bệnh (được đặc trưng bởi sự gia tăng các triệu chứng với tình trạng xấu đi) và thuyên giảm. Fibrostenosis có nghĩa là sự hình thành của các khe – hẹp trong ruột.
Bệnh Crohn do viêm: Đặc trưng bởi sự xuất hiện của tình trạng viêm, giới hạn ở thành ruột và không xâm nhập qua thành ruột. Khoảng 55% bệnh nhân mắc bệnh Crohn viêm không có triệu chứng vĩnh viễn. 15% có hoạt động bệnh thấp và 30% có hoạt động bệnh cao. Giai đoạn hoạt động của bệnh tại bất kỳ thời điểm hiện tại nào với xác suất 70% có nghĩa là đợt cấp và tái phát các triệu chứng của bệnh trong năm tới.
Bệnh Crohn Fistulous: Đường rò (còn gọi là viêm ruột từng vùng) không được khắc phục sẽ giãn rộng, thực phẩm có thể thoát ra ngoài qua các lỗ rò này. Nếu có lỗ rò ra ngoài da, bạn sẽ thấy trên da bị thoát dịch. Những đường rò này nếu không được điều trị kịp thời, sẽ dẫn đến viêm nhiễm, tạo thành áp xe, có thể đe dọa tính mạng nếu không được chữa trị. Nguy cơ hình thành lỗ rò suốt đời ở bệnh nhân mắc bệnh Crohn là 20% -40%. Với loại bệnh Crohn này, kết quả điều trị phụ thuộc vào vị trí và độ phức tạp của đường rò. Thông thường, lỗ rò xuất hiện trở lại sau khi điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật.
Chẩn đoán bệnh như thế nào?
Để chẩn đoán, bác sĩ cần đánh giá toàn diện tất cả các triệu chứng, bệnh sử của bệnh nhân và gia đình bệnh nhân, cũng như kết quả khám sau khi thực hiện các xét nghiệm, kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh.
Đối với bệnh này, bác sĩ có thể chỉ định một số biện pháp chẩn đoán sau:
Xét nghiệm mẫu phân: được sử dụng để loại trừ khả năng nhiễm trùng và chảy máu đường ruột bí ẩn.
Xét nghiệm máu: nhằm kiểm tra dấu hiệu của viêm, thiếu máu, thiếu protein và chất điện giải.
Nội soi ruột già và nội soi trên: được sử dụng để kiểm tra thành của đường tiêu hóa bằng cách dùng một đầu dò mỏng có gắn camera ở cuối để xem xét các tổn thương dọc đường tiêu hóa.
Riêng với ruột non, do chiều dài đáng kể, không thể đạt được để kiểm tra bằng các đầu dò nội soi thông thường. Để kiểm tra niêm mạc của ruột non, bệnh nhân đôi khi được yêu cầu nuốt một viên nang nhỏ bằng máy quay phim. Khi viên nang di chuyển từ trên xuống dưới, máy quay video sẽ chụp ảnh niêm mạc và chuyển nó đến một thiết bị ghi âm để có thể xem nó trên máy tính.
Chụp CT scan hoặc cộng hưởng từ MRI: các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này sẽ cho ra hình ảnh cắt ngang của các cơ quan trong ổ bụng với sự trợ giúp của công nghệ bức xạ. Cho phép đánh giá tình trạng của thành ruột trong toàn bộ chiều dày của nó. Kỹ thuật chẩn đoán này rất hữu ích để phát hiện lỗ rò và áp xe (tích tụ mủ trong khoang bụng). Không giống như CT, MRI không đi kèm với việc tiếp xúc với tia X.
CT đại tràng (nội soi đại tràng ảo) là một công nghệ tương đối mới được sử dụng để phát hiện các polyp. Sự cần thiết phải sử dụng công nghệ này trong điều trị bệnh Crohn vẫn chưa được xác nhận bởi các nghiên cứu và đang gây tranh cãi.
Điều trị bệnh Crohn
Điều trị bằng thuốc
Hiện tại, các phương pháp điều trị bệnh Crohn nhắm vào mục tiêu kiểm soát bệnh và ổn định triệu chứng lâu dài. Do vậy, việc sử dụng thuốc tập trung vào việc giảm viêm để chữa lành các tổn thương trong đường tiêu hóa, từ đó cải thiện các triệu chứng như tiêu chảy, chảy máu trực tràng và đau bụng.
Sau đây là các nhóm thuốc dùng trong điều trị bệnh Crohn
Aminosalicylat là thuốc có chứa axit 5-aminosalicylic (5-ASA).
Nhóm thuốc này gồm sulfasalazine, mesalazine. Các loại thuốc này không được các nhóm chuyên gia quốc tế khuyến cáo sử dụng cho bệnh Crohn do hiệu quả thấp. Tuy nhiên, ở cấp độ thành ruột, chúng có thể được sử dụng để giảm viêm. Người ta tin rằng những loại thuốc này có thể có hiệu quả đối với bệnh Crohn nhẹ. Chúng hoạt động tốt nhất trên ruột già và ít hiệu quả hơn trên ruột non.
Corticosteroid
Nhóm thuốc Corticosteroid có thể ngăn chặn nhanh chóng tình trạng viêm và kiểm soát hoạt động của hệ thống miễn dịch. Các thuốc bao gồm prednisolone, dexamethasone, budesonide, mitylprednisolone… Corticosteroid được chỉ định cho những bệnh nhân có một đợt bệnh vừa hoặc nặng.
Lưu ý, thuốc không thích hợp để điều trị duy trì lâu dài do tác dụng phụ và nguy cơ lệ thuộc vào thuốc. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ kê đơn các loại thuốc khác giúp kiểm soát bệnh mà không cần dùng đến corticoid. Ngừng dần dần corticosteroid.
Thuốc ức chế miễn dịch
Đây là một nhóm thuốc điều chỉnh hoặc ngăn chặn phản ứng miễn dịch để ức chế sự lây lan của chứng viêm miễn dịch. Thông thường, thuốc điều hòa miễn dịch được kê đơn cho những bệnh nhân không cải thiện bệnh sau khi dùng 2 nhóm thuốc nói trên. Thuốc điều hòa miễn dịch được kê đơn cùng với corticosteroid, cho phép ngừng dần dần corticosteroid mà không có hoạt động viêm trở lại. Các loại thuốc này có thể mất từ 3 đến 6 tháng sử dụng liên tục để phát huy hết tác dụng.
Chất ức chế TNF (yếu tố hoại tử khối u)
Đây là liệu pháp mới nhất được sử dụng để điều trị bệnh nhân mắc bệnh Crohn từ trung bình đến nặng. TNF là một loại protein được sản xuất bởi cơ thể gây ra chứng viêm. Chất ức chế TNF cũng là các protein được tạo ra với sự hỗ trợ của công nghệ hiện đại có khả năng ngăn chặn TNF, do đó làm giảm viêm.
Thuốc kháng sinh
Thuốc kháng sinh (Metronidazole, Ciprofloxacin) được sử dụng khi bệnh xảy ra các biến chứng nhiễm trùng như áp xe. Nhóm thuốc này cũng được sử dụng để điều trị các lỗ rò hình thành xung quanh hậu môn và âm đạo.
Điều trị bằng phẫu thuật
Đối với nhiều bệnh nhân, bệnh Crohn đáp ứng tốt với điều trị bằng thuốc. Tuy nhiên, 66-75% bệnh nhân có thể phải phẫu thuật vào một thời điểm nào đó trong đời.
Phẫu thuật có thể được yêu cầu khi điều trị bằng thuốc không khả quan. Theo nguyên tắc, phẫu thuật được thực hiện khi các biến chứng của bệnh Crohn phát triển, chẳng hạn như để loại bỏ một đường rò hoặc vết nứt, cũng như để loại bỏ áp xe hoặc tắc ruột do sự hẹp ruột.
Thông thường, khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ tiến hành cắt bỏ vùng áp xe và khâu nối 2 đầu ruột khỏe mạnh lại. Mặc dù thực tế là sau khi cắt bỏ khu vực bị ảnh hưởng, bệnh nhân không gặp phải các triệu chứng của bệnh Crohn trong nhiều năm, nhưng bệnh không thể được chữa khỏi theo cách này, bởi vì ruột vẫn có thể tái phát viêm nhiễm, sớm muộn cũng biểu hiện ra ngoài thành triệu chứng.
Phẫu thuật cho bệnh Crohn cũng được chỉ định nếu có sự xuất hiện của ung thư. Bệnh nhân sẽ phải cắt bỏ một đoạn ruột hoặc toàn bộ.
Mục tiêu chính của phẫu thuật đối với bệnh Crohn là bảo tồn càng nhiều chiều dài ruột càng tốt và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Phẫu thuật bệnh Crohn không có nghĩa là chữa khỏi bệnh, sau một thời gian, bệnh tái phát có thể xảy ra ở những vùng trước đây chưa bị ảnh hưởng của ruột.
Kết luận:
Bệnh Crohn là một bệnh mãn tính nghiêm trọng, sống chung với bệnh không hề dễ dàng. Vì vậy, để cải thiện chất lượng cuộc sống lâu dài, bên cạnh việc dùng thuốc và điều trị theo chỉ định của bác sĩ, bệnh nhân cần chú ý tới chế độ ăn uống và kiểm soát cảm xúc để tránh căng thẳng.
