Miệng bé sơ sinh xuất hiện mảng trắng là điều khiến nhiều cha mẹ lo lắng, nhất là khi bé quấy khóc, bú kém. Thực tế, đây có thể là dấu hiệu bình thường như cặn sữa, nhưng cũng có thể là biểu hiện của tình trạng nhiễm nấm miệng (tưa miệng) cần theo dõi và điều trị. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn phân biệt rõ hai nguyên nhân phổ biến này để chăm sóc bé đúng cách.
Nguyên nhân thứ nhất: Cặn sữa ở trẻ sơ sinh
Cặn sữa là một hiện tượng rất phổ biến ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong những tháng đầu đời. Đây là các mảng trắng đọng lại trong khoang miệng của bé sau khi bú. Nhiều cha mẹ thường nhầm lẫn cặn sữa với tưa lưỡi (nấm miệng), nhưng thực chất chúng là hai tình trạng hoàn toàn khác nhau.
1. Đặc điểm của cặn sữa
- Vị trí: Cặn sữa thường xuất hiện trên lưỡi, vòm miệng, hoặc mặt trong má của trẻ.
- Màu sắc và hình dạng: Thường là các mảng trắng mỏng, có thể trông giống như váng sữa hoặc một lớp màng trắng đục.
- Độ bám dính: Điểm khác biệt quan trọng nhất là cặn sữa rất dễ dàng được lau sạch. Khi bạn dùng gạc mềm thấm nước ấm hoặc nước muối sinh lý để lau nhẹ, các mảng trắng này sẽ biến mất hoàn toàn.
- Triệu chứng đi kèm: Trẻ hoàn toàn bình thường, không quấy khóc, không bỏ bú, và không có dấu hiệu đau hay khó chịu.
2. Nguyên nhân hình thành cặn sữa
Cặn sữa hình thành do một số nguyên nhân chính sau:
- Đọng lại từ sữa: Khi trẻ bú mẹ hoặc bú bình, một lượng nhỏ sữa có thể không được nuốt hết hoặc đọng lại trên bề mặt lưỡi và các niêm mạc trong khoang miệng.
- Khả năng tự làm sạch khoang miệng kém: Ở trẻ sơ sinh, chức năng tự tiết nước bọt và khả năng vận động lưỡi để làm sạch khoang miệng còn kém phát triển. Do đó, các cặn sữa dễ dàng tích tụ lại.
- Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện: Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh còn non nớt, đôi khi chưa thể tiêu hóa hoàn toàn một số thành phần trong sữa, dẫn đến sự lắng đọng.
3. Cặn sữa có nguy hiểm không?
Không, cặn sữa hoàn toàn không nguy hiểm cho sức khỏe của trẻ. Đây là một hiện tượng sinh lý bình thường và không gây ra bất kỳ biến chứng nào. Trẻ vẫn bú mẹ hoặc bú bình bình thường, không đau rát hay khó chịu.
Việc quan trọng là phải phân biệt được cặn sữa với tưa lưỡi, vì tưa lưỡi do nấm gây ra và cần được điều trị.
4. Có cần xử lý cặn sữa không và làm gì để hết?
Mặc dù cặn sữa không nguy hiểm, nhưng việc vệ sinh miệng cho bé sau khi bú là cần thiết để tránh tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn hoặc nấm phát triển, đặc biệt là nấm Candida albicans (nguyên nhân gây tưa lưỡi).
Để làm sạch cặn sữa và giữ vệ sinh miệng cho bé, bạn có thể thực hiện các bước sau:
Dụng cụ cần chuẩn bị:
1 miếng gạc rơ lưỡi chuyên dụng (hoặc gạc y tế sạch).
1 cốc nước đun sôi để nguội (nước ấm) hoặc nước muối sinh lý 0.9%.
Các bước thực hiện:
- Vệ sinh tay: Rửa tay thật sạch bằng xà phòng và nước trước khi thực hiện.
- Chuẩn bị gạc: Quấn miếng gạc rơ lưỡi hoặc gạc y tế vào ngón tay trỏ của bạn. Thấm ướt gạc bằng nước ấm hoặc nước muối sinh lý.
Vệ sinh miệng bé:
Nhẹ nhàng đưa ngón tay đã quấn gạc vào miệng bé.
- Lau lưỡi: Lau nhẹ nhàng từ trong ra ngoài lưỡi của bé. Hạn chế đưa ngón tay quá sâu để tránh gây nôn trớ.
- Lau vòm miệng và má trong: Lau nhẹ nhàng các mảng trắng trên vòm miệng và mặt trong của má.
- Lau nướu: Lau sạch vùng nướu của bé.
- Tần suất: Nên thực hiện vệ sinh miệng cho bé khoảng 1-2 lần mỗi ngày, hoặc sau mỗi cữ bú nếu bé có nhiều cặn sữa.
Lưu ý quan trọng:
- Thao tác nhẹ nhàng: Da và niêm mạc miệng của trẻ sơ sinh rất non nớt, vì vậy hãy thực hiện thật nhẹ nhàng để tránh làm tổn thương bé.
- Không dùng mật ong hoặc đường: Tuyệt đối không sử dụng mật ong, đường hay các loại dung dịch khác (ngoài nước ấm hoặc nước muối sinh lý) để rơ lưỡi cho trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi. Mật ong có thể chứa bào tử Clostridium botulinum gây ngộ độc botulism nguy hiểm cho trẻ.
- Không cố gắng cạy mạnh: Nếu thấy mảng trắng bám chặt và khó lau sạch, đó có thể là tưa lưỡi. Trong trường hợp này, không nên cố gắng cạy mạnh vì có thể gây chảy máu và nhiễm trùng. Hãy đưa bé đến bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Việc vệ sinh miệng đúng cách không chỉ giúp loại bỏ cặn sữa mà còn góp phần giữ gìn vệ sinh răng miệng tổng thể cho bé, tạo thói quen tốt từ nhỏ và phòng ngừa các bệnh về răng miệng sau này.
Có thể bạn quan tâm: Bé bị nổi hạt trong miệng có thể là bị gì?
Nguyên nhân thứ 2: Trẻ bị tưa miệng
Nấm miệng, còn được gọi là tưa lưỡi, là một tình trạng nhiễm trùng nấm phổ biến ở trẻ sơ sinh. Nguyên nhân là do sự phát triển quá mức của nấm Candida albicans trong khoang miệng. Mặc dù Candida thường có mặt tự nhiên trong cơ thể con người, nhưng ở trẻ sơ sinh với hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, nấm có thể bùng phát và gây ra các triệu chứng khó chịu.
1. Đặc điểm của nấm miệng
Vị trí: Các mảng trắng do nấm miệng thường xuất hiện trên lưỡi, má trong, vòm miệng, nướu và đôi khi có thể lan xuống họng hoặc thực quản.
Màu sắc và hình dạng: Các mảng trắng này thường có màu trắng kem hoặc trắng vàng, trông giống như váng sữa đông hoặc sữa vón cục.
Độ bám dính: Đây là đặc điểm quan trọng để phân biệt nấm miệng với cặn sữa. Các mảng nấm miệng bám rất chặt vào niêm mạc miệng. Khi bạn cố gắng lau đi bằng gạc, chúng thường không dễ dàng biến mất và có thể để lại một vùng niêm mạc đỏ, thậm chí là chảy máu nhẹ.
Triệu chứng đi kèm: Trẻ có thể có các dấu hiệu khó chịu như:
- Khó chịu, quấy khóc: Đặc biệt khi bú hoặc ăn.
- Bú kém hoặc bỏ bú: Do cảm giác đau rát trong miệng.
- Sụt cân (trong trường hợp nặng): Do bé không thể bú đủ.
- Có thể có mùi hôi trong miệng.
- Ở bé gái, nấm có thể lan xuống vùng tã lót gây hăm tã do nấm (đỏ, có các nốt mụn nhỏ li ti).
- Ở mẹ đang cho con bú, nấm từ miệng bé có thể lây sang núm vú gây đau rát, ngứa, đỏ hoặc bong tróc da núm vú.
2. Nguyên nhân gây nấm miệng
Nấm Candida albicans có thể xâm nhập và phát triển trong miệng trẻ sơ sinh do một số yếu tố:
- Lây truyền từ mẹ: Trẻ có thể bị lây nấm từ mẹ trong quá trình sinh qua đường âm đạo nếu người mẹ bị nhiễm nấm.
- Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện: Trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch còn yếu, chưa đủ khả năng kiểm soát sự phát triển của nấm Candida.
- Vệ sinh kém: Bình sữa, núm vú giả, đồ chơi không được vệ sinh sạch sẽ có thể là nguồn lây nhiễm hoặc tạo điều kiện cho nấm phát triển.
- Sử dụng kháng sinh: Việc mẹ hoặc bé sử dụng kháng sinh có thể làm mất cân bằng hệ vi khuẩn có lợi trong cơ thể, tạo cơ hội cho nấm phát triển mạnh.
- Bé sinh non, nhẹ cân hoặc có bệnh nền: Những yếu tố này có thể làm giảm sức đề kháng của bé, tăng nguy cơ mắc nấm miệng.
3. Nấm miệng có nguy hiểm không?
Nấm miệng thường không nguy hiểm đến tính mạng nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nếu không được xử lý, nấm có thể gây ra nhiều phiền toái và ảnh hưởng đến sức khỏe của bé:
- Gây đau đớn, khó chịu: Khiến bé quấy khóc, bỏ bú, ảnh hưởng đến giấc ngủ và sự phát triển.
- Lan rộng: Nấm có thể lan xuống họng, thực quản, gây khó nuốt, buồn nôn, thậm chí là nấm đường ruột, làm bé bị tiêu chảy.
- Ảnh hưởng đến mẹ: Nếu bé bị nấm miệng, nấm có thể lây sang núm vú của mẹ, gây đau rát, khó chịu khi cho con bú, và có thể tạo thành một vòng lây nhiễm qua lại giữa mẹ và bé.
4. Có cần xử lý nấm miệng không và làm gì để hết?
Nấm miệng cần được xử lý và điều trị y tế. Bạn không thể loại bỏ nấm miệng chỉ bằng cách lau rửa như cặn sữa.
Bạn cần đưa bé đi khám bác sĩ ngay lập tức khi nghi ngờ bé bị nấm miệng. Bác sĩ sẽ thăm khám, chẩn đoán chính xác và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
Các phương pháp điều trị và chăm sóc tại nhà theo chỉ định của bác sĩ:
Thuốc kháng nấm:
- Bác sĩ thường kê đơn các loại thuốc kháng nấm dạng gel hoặc dung dịch để bôi trực tiếp vào các vùng bị nấm trong miệng bé. Thuốc phổ biến là Nystatin, Miconazole.
- Cách dùng: Dùng gạc sạch thấm thuốc rồi rơ nhẹ nhàng vào các mảng nấm trong miệng bé theo chỉ dẫn của bác sĩ (ví dụ, 4 lần/ngày, sau ăn và trước khi ngủ). Tiếp tục sử dụng thuốc đủ thời gian theo chỉ định của bác sĩ, ngay cả khi các triệu chứng đã thuyên giảm, để đảm bảo nấm được tiêu diệt hoàn toàn.
Vệ sinh miệng:
Tiếp tục vệ sinh miệng cho bé hàng ngày bằng gạc mềm thấm nước muối sinh lý ấm, đặc biệt sau mỗi cữ bú, nhưng hãy thực hiện thật nhẹ nhàng để tránh làm tổn thương thêm các vùng niêm mạc bị viêm.
Vệ sinh đồ dùng:
Luôn rửa sạch và tiệt trùng bình sữa, núm vú giả, đồ chơi ngậm của bé bằng nước sôi hoặc máy tiệt trùng. Việc này rất quan trọng để ngăn ngừa tái nhiễm.
- Chăm sóc cho mẹ (nếu đang cho con bú):
- Nếu mẹ bị đau núm vú, đỏ hoặc ngứa, cũng cần thông báo cho bác sĩ để được điều trị đồng thời. Có thể bác sĩ sẽ kê thuốc kháng nấm bôi lên núm vú cho mẹ.
- Giặt sạch áo ngực và các vật dụng tiếp xúc với núm vú bằng nước nóng.
Chế độ ăn uống:
- Cho bé bú mẹ hoặc bú bình đầy đủ. Nếu bé khó chịu khi bú, hãy chia thành nhiều cữ bú nhỏ hơn.
- Tránh các loại thức ăn hoặc đồ uống có đường cho bé (nếu bé đã ăn dặm), vì đường có thể nuôi nấm.
Không tự ý dùng thuốc hoặc các phương pháp dân gian: Tuyệt đối không tự ý dùng các loại thuốc, lá cây, hay mật ong để rơ lưỡi cho bé khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Mật ong đặc biệt nguy hiểm với trẻ dưới 1 tuổi vì nguy cơ ngộ độc botulism.
Việc điều trị nấm miệng cần sự kiên nhẫn và tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo nấm được loại bỏ hoàn toàn và ngăn ngừa tái phát.
